84e Deutscher Archivtag, Maagdenburg 2014

Van 24-26 september nam ik deel aan de Deutscher Archivtag. We werden ontvangen in de stad Maagdenburg, in Sachsen-Anhalt, door overheden die bijzonder verguld waren met de komst van dit congres naar hun stad en land, want voor het eerst sinds de Wende werd deze deelstaat bezocht door de 'Archivarinnen' en 'Archivare'. De Messe waar de honderden collega's bijeenkwamen, bestaat pas sinds de jaren negentig, voordien bevond zich er een Russische kazerne met oefenterrein.

De keynote bij de opening van het congres werd verzorgd door Sabine Brünger-Weilandt, directeur van het Leibniz Institut für Informationsinfrastruktur. Zij ging in op het belang van een goede informatie infrastructuur, zodat onderzoekers uit verschillende disciplines van elkaars data gebruik zouden kunnen maken. Zij constateerde dat er daarbij nog een wereld is te winnen. Eigenlijk was haar pleidooi gericht op de verschillende onderzoeksinstituten die veel meer zouden moeten samenwerken. Toch beschouwde ik het ook als een uitdaging aan ons archivarissen: de gemeenschappelijke toegang tot de informatie die wij beheren moet er zo snel mogelijk komen, ook bij ons is er nog teveel versnippering. Een volgende stap kan dan zijn het verbinden van onze informatie met die de onderzoeksdata van wetenschappers. Voorlopig is dat nog wel toekomstmuziek!

Tijdens dit congres ontmoette ik twee Russen, Aleksandr Bezborodov en Efim Iosifowitsch Pivovar, resp. vice-rector en rector van de Staatsuniversiteit voor Geesteswetenschappen in Moskou. Pivovar is bovendien voorzitter van de Russische vereniging van historici en archivarissen en Bezbodorov is directeur van het instituut voor Geschiedenis en Archieven binnen de universiteit. Zij vertelden mij het heel belangrijk te vinden om aan dit congres deel te nemen nu er op het politieke vlak zoveel spanning heerst en ze spraken de wens uit dat er voor vakgenoten contact mogelijk zou blijven. Bezbodorov meldde mij uit eigen beweging dat de media in zijn land alleen het overheidsstandpunt weergeven en dus heel gekleurd zijn, tegelijk betichtte hij Kiev ervan hetzelfde te doen. In opdracht van Poetin had hij een gids uitgebracht over archieven in het oosten van de Oekraïne. Die was nationalistisch gekleurd, maar als je daar doorheen kon kijken bevatte deze nuttige informatie, zo zei hij...... Beiden zijn diep geraakt door de strijd tussen beide landen, er zijn collegiale en familiebanden die nu ineens op het spel staan. Ik werd met een collega van de International Council on Archives uitgenodigd om naar Moskou te komen voor een uitwisseling met studenten archivistiek. Zeker interessant en zinvol, maar toch eerst de politieke ontwikkelingen even afwachten!

De Deutscher Archivtag had als centraal thema het digitale aanbod aan de klant. Daarover werden zinnige dingen opgemerkt. In een lezing over de virtuele studiezaal werd stil gestaan bij het goed regelen van toegang op afstand tot privacy gevoelige bestanden, zodat een onderzoeker voor het raadplegen van gevoelige informatie niet naar het archiefgebouw hoeft te komen. In een andere bijdrage werd aan de virtuele studiezaal de voorwaarde verbonden van een formele aanmelding. Met andere woorden, stukken zouden digitaal alleen beschikbaar gesteld moeten worden als de gebruiker zich heeft aangemeld en geïdentificeerd. Dat gaat mij veel te ver, maar zou voor de genoemde gevoelige informatie een optie kunnen zijn. Interessant is overigens hoe de Duitse collega's heel gemakkelijk overgaan tot het afsluiten van overeenkomsten met Ancestry.com om de akten van de Burgerlijke Stand te digitaliseren en soms ook van indexen te voorzien. Die behelzen zonder uitzondering dat gedurende een aantal jaren het archief zelf de scans alleen in de fysieke studiezaal ter beschikking mag stellen, terwijl Ancestry deze van meet af aan commercieel mag uitnutten. Dat zou mijn keuze niet zijn!

Tijdens de Archivtag kwamen ook projecten aan de orde die heel direct zijn gericht op het wetenschappelijk onderzoek. Een daarvan was het Francke-project dat als doel heeft het aanbieden van informatie en scans rond de piëtistische theoloog Francke uit Halle. Daartoe wordt een portal opgebouwd waarbij gebruik wordt gemaakt van verschillende collecties en archieven en die beoogt de betreffende documenten zoveel mogelijk digitaal aan te bieden. Dergelijke thematische portals zijn natuurlijk interessant voor de onderzoeker, maar ik zet er vraagtekens bij. Zou het niet beter zijn om te investeren in de goede toegankelijkheid inclusief aanbod van scans via de beherende instellingen zelf, natuurlijk met open data als uitgangspunt? Dergelijke portals zouden zich daar dan op kunnen baseren.  

Bij de opening van de Archivtag werd het Archivportal-D officieel in werking gesteld. Dit maakt het in principe voor alle Duitse archieven mogelijk om hun toegangen en gedigitaliseerde stukken via een gemeenschappelijke toegang te presenteren. Dat gebeurt door via mapping de metadata in het Archivportal te importeren. Deze website heeft nog een lange weg te gaan, tot op heden neemt maar een beperkt aantal archieven deel, terwijl ook het gereedmaken van de data nog een hele klus blijkt.

Het jaarcongres van de Duitse collega's bood veel stof tot nadenken. Jammer dat het nog wel een aantal maanden duurt voordat de verschillende bijdragen in het blad Archivar als pdf te raadplegen zijn!