Gisteren mocht ik als dagvoorzitter optreden in Ede bij het symposium Passie voor geschiedenis, wat is er gaande in de Edese geschiedschrijving? Doel van deze bijeenkomst was het stimuleren van historisch onderzoek in Ede. Verschillende (amateur)historici vertelden over inhoud en aanpak van hun onderzoek. De onderwerpen varieerden van Joden in Bennekom tot de geschiedenis van het Otterlose Bos en de buurten van Ede.
In de discussies kwam de openbaarheid van archieven aan de orde: hoe lang moeten archieven gesloten blijven, of anders geformuleerd, wanneer is een onderwerp niet gevoelig meer? Het antwoord daarop is voor mij tamelijk helder: optimale openbaarheid behoudens de beperkingen die daar nu eenmaal voor gelden. Maar al direct werd duidelijk, dat het niet zo zeer de overheidsarchieven zijn die problemen opleveren, maar particuliere archieven die aan openbaarheidsbeperkingen onderhevig zijn. Ik vind het onze taak om bij overbrenging te pleiten voor een openbaarheid zoals die geldt voor overheidsarchieven. Daarnaast bevinden zich in onze bewaarplaatsen heel wat particuliere archieven die in een grijs verleden aan ons in bewaring zijn gegeven. De betreffende overeenkomsten zijn nogaleens gedateerd. Overleg met de eigenaar is dan gewenst om tot ruimere openbaarheid te komen.
In het verlengde van dit onderwerp kwam de vraag aan de orde, aan wie de archivaris bescheiden toe vertrouwt voor het doen van onderzoek. Geeft hij daarbij de voorkeur aan de vakhistoricus? Die vraag werd ingegeven door de ervaring van aanwezigen dat de eigenaar van een archief de toegang weigerde vanuit de optiek dat onderzoek naar bepaalde onderwerpen voorbehouden moet blijven aan de wetenschappelijk geschoolde historicus, daar zou geen rol zijn voor de amateur. Daarop past maar één antwoord, op grond van onze beroepscode stellen wij archieven aan iedereen beschikbaar, ongeacht de opleiding van de betrokkene. Maar ook hier geldt weer, dat de praktijk lastig is: particulieren kunnen eigen regels stellen. Bij nieuwe overdrachten kun je als je het niet eens bent met stringente beperkingen van de openbaarheid afzien van overname, maar voor archieven die al sinds jaar en dag bij jou in huis zijn, heb je te maken met bestaande overeenkomsten en moet je de discussie met de eigenaar aangaan.
Zo leverde dit historisch symposium de nodige stof op tot overdenking, niet alleen voor Edese historici, maar ook voor archivarissen! En o ja, mijn passie voor geschiedenis werd weer eens aangewakkerd!
